Η θρησκεία

Kaniuk, Yoram, 193-2013
Ο Γιόραμ Κανιούκ γεννήθηκε το 1930 στο Τελ Αβίβ, και πέθανε το 2013 στην ίδια πόλη. Ανήκε στη γενιά που δημιούργησε το Κράτος του Ισραήλ, αλλά διατήρησε πάντοτε μια κριτική στάση απέναντι στην πατρίδα του. Προσχώρησε στην Παλμάχ -το στρατιωτικό σκέλος της Σιωνιστικής οργάνωσης Χαγκανά- την εποχή που έληξε η βρετανική εξουσία και ξέσπασε ο πόλεμος του 1948. Πήρε μέρος σε ορισμένες από τις μάχες που έλαβαν χώρα γύρω από την Ιερουσαλήμ. Σε μία από αυτές, τη μάχη στο Νάμπι Σάμουελ, εκείνος και η διμοιρία του εγκαταλείφθηκαν από τον διοικητή τους. Αυτό αποτέλεσε καθοριστική στιγμή στη ζωή του και επανεμφανίζεται συχνά και στα γραπτά του. Μια βδομάδα μετά απ’ αυτή τη μάχη, κατά τη διάρκεια μιας μάχης στο Όρος Σιών τραυματίζεται σοβαρά στο πόδι. Μόλις ανάρρωσε, ξεκίνησε να δουλεύει σε ένα πλοίο το οποίο μετέφερε επιζώντες του Ολοκαυτώματος από την Ευρώπη στο Ισραήλ. Ένας από τους πιο αναγνωρισμένους καλλιτέχνες εκείνης της περιόδου, ο Μορντεκάι Άρντον τον ενθάρρυνε να σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία τέχνης Bezalel. Το 1951 συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι. Εργάστηκε ξανά ως ναυτικός, έζησε για δέκα χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες και αναζήτησε την περιπέτεια, ψάχνοντας για χρυσό στο Μεξικό, διαμάντια στη Γουατεμάλα και τζογάροντας στο Λας Βέγκας. Αναμείχθηκε στους κινηματογραφικούς και μουσικούς κύκλους της τζαζ, όπου γνώρισε τον Μάρλον Μπράντο, τον Τσάρλι Πάρκερ, τη Μπίλι Χόλιντεϊ και τη χορεύτρια και χορογράφο Λη Μπέκερ, η οποία έγινε η πρώτη του γυναίκα. Τα χρόνια της δεκαετίας του ’50, μαζί με τον πόλεμο του 1948, τα περιγράφει ως εκείνα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή και το έργο του. Tο 1958 επέστρεψε στο Ισραήλ. Το 2011 ο Κανιούκ, ανυπόταχτος vς το τέλος, κέρδισε τη νομική μάχη, όταν το δικαστήριο του Τελ Αβίβ έκανε δεκτό το αίτημά του και στο πεδίο θρήσκευμα της Ισραηλινής του ταυτότητας η λέξη "Εβραίος" αντικαταστάθηκε από το "χωρίς θρήσκευμα. Ο Κανιούκ εξήγησε ότι δεν ήθελε να μεταστραφεί σε μια άλλη θρησκεία, αλλά δεν είχε αναγνωρίσει ποτέ τον εαυτό του ως θρησκευόμενο Εβραίο. Επιπλέον, μετά το γάμο του με μια γυναίκα που ήταν χριστιανή, ο εγγονός του είχε καταγραφεί επίσης ως "χωρίς θρήσκευμα". Ήθελε η καταχώρησή του να ταιριάζει με εκείνη του εγγονού του. Αυτή η δικαστική απόφαση αποτελεί σταθμό στο συνταγματικό δίκαιο του Ισραήλ. Aντικομφορμιστής, με δηκτικό χιούμορ, ο Κανιούκ έγραψε πολλά άρθρα και διατηρούσε και ένα μπλογκ στο οποίο ασχολούνταν σε μεγάλο βαθμό με την ταπείνωση που επιφέρουν τα γηρατειά, και τον θάνατο που πλησιάζει. Το 2010 δημοσιεύει το "1948" με το οποίο θα λάβει το σημαντικότερο λογοτεχνικό βραβείο του Ισραήλ, το Sapir Prize. Αρνούμενος την κλασική αφήγηση, η γραφή του, περίπλοκη ορισμένες φορές, φέρει τη σφραγίδα του φανταστικού, αποτελώντας ένα μείγμα πικρής ειρωνείας και συγκρατημένης τρυφερότητας. Τα θέματα που προτιμά είναι ο καταστροφικός χαρακτήρας του έρωτα· οι οικογενειακοί δεσμοί και η τοξικότητά τους... Το βασικό του όμως θέμα είναι η εβραϊκή ιστορία· το 2010, αναφέρει στη Le Monde πως, μετά τον πόλεμο της Ανεξαρτησίας και ενώ είχε μπαρκάρει σε ένα καράβι με προορισμό την Ευρώπη, για να αναρρώσει μετά τον τραυματισμό που είχε στο πόδι, συνάντησε διασωθέντες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. "Ακούγοντάς τους, έγινα ένας Εβραίος συγγραφέας. Το θέμα όλων μου των βιβλίων είναι οι Εβραίοι και η ισραηλινή κοινωνία. Γράφω για το τραύμα, όχι για την παρηγοριά". Και εντέλει, στο επίκεντρο του έργου του βρίσκεται η Σοά.