Σπουδή στο θέμα της ελευθερίας
Συμβολή στην "ιστορία" της λέξης ελευθερία είναι το κείμενο του παρόντος βιβλίου. Δεν είναι "μελέτη" - δεν έχει την αυστηρότητα που αυτός ο όρος απαιτεί. Δεν είναι ούτε δοκίμιο - δεν εκμεταλλεύεται τις ανέσεις που αυτός ο αρκετά χαλαρός όρος επιτρέπει. Γι αυτό το λέω "σπουδή", με την έννοια περίπου που έχει αυτή η λέξη στη ζωγραφική ή στη μουσική. Σπουδή, ή πειραματική προσέγγιση στο θέμα της ελευθερίας μέσα από τη σκέψη των προσωκρατικών.
Ελευθερία για ποιόν -από ποιόν- από τι; Τα ερωτήματα απαιτούν κάθε φορά καινούργια απάντηση. Μα αν δεν πάρει κανείς το νήμα από την αρχή, πως θα μπορέσει, αλήθεια, να περάσει μέσα από τους δαιδάλους της δικής μας εποχής για να βρει τις απαντήσεις που ζητάνε οι δικοί μας οι καιροί;
Ποιος μιλάει σήμερα για ελευθερία; Ίσως δεν το 'χουμε προσέξει, μα τούτη η λέξη που άλλοτε βρόνταγε και βογκούσε, που φλόγιζε τις καρδιές και μάτωνε τα κορμιά, αυτή η λέξη-σύνθημα στις πιο μεγάλες ώρες της Ιστορίας, χάνεται από το λεξιλόγιο. Μοιάζει να φθίνει, να πεθαίνει ήσυχα ήσυχα από εξάντληση και μαρασμό χωρίς κανείς να παραστέκεται στις τελευταίες της ώρες.
Η ελευθερία -σύνθημα των μεγάλων ξεσηκωμών που τραντάζανε και ρίχνανε καθεστώτα, μοναρχίες, κατακτητές- έχει αποσυρθεί από τους δρόμους. Όπως έχουν αποσυρθεί από τους δρόμους και τα μεγάλα πλήθη των επαναστατικών ξεσηκωμών. Τα τελευταία χρόνια η Ιστορία φαίνεται ότι περνάει από τη συσσωρευτική της φάση, πριν προχωρήσει σε νέα ποιοτικά άλματα.
Έτσι δημιουργήθηκε χώρος για τους παράξενους "επαναστατημένους νέους" που ξεθυμαίνουν το επαναστατικό τους μένος σπάζοντας κεφάλια και μαγαζιά μ' ένα στριφογύρισμα της αλυσίδας τους. Οι αλυσίδες στα χέρια αυτών των "επαναστατημένων" φέρανε έναν καινούργιο συμβολισμό, που δεν μοιάζει με τους συμβολισμούς της -όποιας- ελευθερίας. Τι συμβολίζει άραγε η αλυσίδα; Τη θέληση να μεταβληθεί αυτό το όργανο της σκλαβιάς σε όργανο ελευθερίας; Ή, πιο απλά, εκφράζει τη θέληση ν' αλλάξουνε ιδιοκτήτη -και χρήστη- οι αλυσίδες;
Είναι μια λέξη που πεθαίνει η ελευθερία ή είναι μια λέξη φθαρμένη από την ίδια της τη γενικότητα και γι' αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος προτιμά να την αναλύσει στα συγκεκριμένα της "περιεχόμενα";
Η λέξη ελευθερία ζει στον γραπτό λόγο δυόμισι χιλιάδες χρόνια, παίρνοντας σ' όλην αυτήν τη διαδρομή διαφορετικούς ορισμούς, που απαντάνε σε καθορισμένα ερωτήματα: ελευθερία τίνος, από ποιόν, από τι;
Έλλη Παππά
Χατζηαναγνώστου Τάκης
Ο Τάκης Χατζηαναγνώστου (1923-2021) γεννήθηκε στη Μυτιλήνη, όπου και μεγάλωσε. Σπούδασε οικονομικές επιστήμες και εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα, της οποίας χρημάτισε ανώτατο διευθυντικό στέλεχος. Στη λογοτεχνία μπήκε από πολύ νωρίς, από τα μαθητικά του ακόμα χρόνια (πρώτα δημοσιεύματα διηγημάτων του το 1939). Από τότε άρχισαν πυκνές δημοσιεύσεις κειμένων και άρθρων του γύρω από θέματα λογοτεχνίας, καθώς και καθαρά λογοτεχνικά κομμάτια του (ποιήματα, διηγήματα, κριτικές, μελέτες κ.λπ.) σε πλήθος εφημερίδες και περιοδικά της επαρχίας και της πρωτεύουσας. Σημειώνεται ιδιαίτερα η κατά Κυριακή συνεργασία του, με άρθρα γύρω από πολιτιστικά θέματα τρέχοντος ενδιαφέροντος, στην καθημερινή εφημερίδα των Αθηνών "Ελευθερία", από το 1956 έως το 1963. Συνέγραψε θεατρικές επιθεωρήσεις στη λεσβιακή ντοπιολαλιά, που παίχτηκαν από ερασιτεχνικούς θιάσους της ιδιαίτερης πατρίδας του, καθώς και πολλά θεατρικά έργα (πάνω από τριάντα), αρκετά απ' τα οποία ανέβηκαν κυρίως από ερασιτεχνικούς θιάσους στη Μυτιλήνη, την Αθήνα, το Μονακό, και την Αυστραλία, και διδάχτηκαν από το ελληνικό ραδιόφωνο. Ατυχίες ανεβάσματος κάποιων έργων του από μεγάλους αθηναϊκούς θιάσους, απογοήτευσαν και απέκοψαν κάθε άλλη προσπάθεια του συγγραφέα σ' αυτόν τον τομέα. Έδωσε πλήθος διαλέξεων πάνω σε πνευματικά θέματα στην Αθήνα και την επαρχία, καθώς και στο εξωτερικό, σε ομογενειακές παροικίες (Αμερική, Αυστραλία). Διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό "Λόγος" της Μυτιλήνης (1953-1955), και το πολιτιστικό περιοδικό "Συνεργασία" της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (1974). Εξέδωσε περί τα τριάντα επτά βιβλία, κυρίως μυθιστορήματα και διηγήματα, αρχίζοντας από ποιήματα (1951). Ήδη, αναμένουν τη σειρά τους για έκδοση άλλα πέντε: ένα μυθιστόρημα για παιδιά, ένα βιβλίο με δοκίμια για νέους, και τρία μυθιστορήματα για μεγάλους. Συνεργάστηκε ως σεναριογράφος με τον κινηματογράφο ("Ψαρόγιαννος", "Αγώνας δίχως τέλος") , και με την τηλεόραση, στα ελληνικά κρατικά κανάλια τηςοποίας έδωσε, είτε σε διασκευές έργα της λογοτεχνίας μας, είτε σε πρωτότυπα έργα, μερικά απ' τα πιο επιτυχημένα -κατά την άποψη της κριτικής σήριαλ, όπως: η "Γαλήνη", οι "Πανθέοι", η "Τελευταία νύχτα της γης", η "Μαρία Πάρνη", ο "Δρόμος", "Η Λάμψη των άστρων", η"Θύελλα", οι "Ημέρες Οργής" κ.λ.π. (περί τα 400 επεισόδια συνολικά). Παίχτηκαν όλα μεταξύ των ετών 1976 - 1992. Δεν έτυχαν ακόμα προβολής άλλα 4 πρωτότυπα, που περιμένουν τη σειρά τους. Πεζογραφικά έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες: Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ουγγρικά, Ρουμανικά, Κινέζικα κ.λπ. Τον Νοέμβριο 2001 το βραβευμένο απ' την Ακαδημία Αθηνών μυθιστόρημά του "Ένα νησί ταξιδεύει" κυκλοφόρησε μεταφρασμένο στη Ρουμανία, και τον Σεπτέμβριο 2002 βγήκε εκεί σε δεύτερη έκδοση. Τιμήθηκε επανειλημμένα με βραβεία, ανάμεσα στα οποία: το Βραβείο Ουράνη της "Ομάδας των Δώδεκα" για το μυθιστόρημά του "Ζωή", το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το μυθιστόρημά του "Ένας πολίτης ελεεινής μορφής", το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για τα διηγήματά του "Άτομο", και το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για την πεζογραφία για το μυθιστόρημά του "Ένα νησί ταξιδεύει". Σημειώνεται ότι το διήγημά του "Φυγή" εκπροσώπησε την Ελλάδα (διά της "Καθημερινής") στον παγκόσμιο διαγωνισμό διηγήματος της εφημερίδας Herald-Tribun της Νέας Υόρκης το 1954, και μεταφράστηκε σε 22 ξένες γλώσσες, ενώ οι εκδόσεις Galimard της Γαλλίας το περιέλαβαν επιλεκτικά σε μια έκδοση με τον τίτλο "Les 54 meilleurs contes du monde". Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της "Λεσβιακής Παροικίας" Αθηνών (πολιτιστικό Σωματείο των εκ Λέσβου κατα γομένων), στην οποία εργάστηκε ως Γενικός Γραμματέας επί είκοσι χρόνια (1965-1985), και στη συνέχεια ως Πρόεδρός της επί άλλα δεκαπέντε (1985-2000). Γενικά το έργο του, λυρικό στη βαθύτερη ουσία του, από απέραντο ανθρωπισμό, που αγκαλιάζει όλον τον κόσμο. Μ' αυτό το εφόδιο διερευνά τις ανθρώπινες σχέσεις, και ιδιαίτερα εκείνες των δύο φύλων.
