Η Ελισσώ και το χάρισμα του ήλιου

Saramago, José, 1922-2010
Ο Ζοζέ ντε Σούζα Σαραμάγκου (1922-2010) γεννήθηκε στο μικρό χωριό Αζινιάγκα της Πορτογαλίας από γονείς φτωχούς ακτήμονες αγρότες, μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Λισαβόνας (το "Σαραμάγκου" ήταν παρατσούκλι της οικογένειας ντε Σούζα, από ένα είδος ραφανίδας που έτρωγαν οι φτωχοί, και γράφτηκε στη ληξιαρχική πράξη γεννήσεως). Πέρασε τα σχολικά του χρόνια στη Λισαβόνα, όπου, όμως, παρά την έφεσή του στα γράμματα, αναγκάστηκε να αφήσει το γυμνάσιο για μια τεχνική σχολή που τον βοήθησε να βρει δουλειά σαν μηχανικός αυτοκινήτων. Παράλληλα, όσα βράδια παρέμενε ανοιχτή, επισκεπτόταν την Εθνική Βιβλιοθήκη και διάβαζε "χωρίς βοήθεια ή καθοδήγηση, παρά μόνο με την περιέργεια και τη θέληση να μάθω", όπως γράφει στην αυτοβιογραφία του. Εντελώς αυτοδίδακτος, ο Σαραμάγκου εξέδωσε το 1947 το μυθιστόρημα "Γη της αμαρτίας", που μεσούσης της δικτατορίας του Σαλαζάρ πέρασε απαρατήρητο. Κομμουνιστής με παράνομη πολιτική δράση, εργάστηκε για πολλά χρόνια σε εκδοτικούς οίκους και σε εφημερίδες ως σχολιαστής, ως υπεύθυνος λογοτεχνικών σελίδων και ως βιβλιοκριτικός. Μετά την επανάσταση του 1974 υπήρξε για ένα διάστημα υποδιευθυντής της μεγάλης εφημερίδας της Λισαβόνας "Diarios de Noticias". Έγινε ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς στη χώρα του χάρη κυρίως στα μυθιστορήματα του. Το 1998 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ζούσε στα Κανάρια Νησιά, όπου κατέφυγε το 1993, όταν κορυφώθηκε η ρήξη του με την πορτογαλική Εκκλησία με αφορμή το έργο του "Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο". Τα γνωστότερα βιβλία του είναι: "Εγχειρίδιο ζωγραφικής και καλλιγραφίας" (1977), "Από τη γη θρεμμένος" (1980), "Ταξίδι στην Πορτογαλία" (1981), "Το χρονικό του μοναστηριού" (1983), "Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις" (1984), "Η πέτρινη σχεδία" (1986), "Ιστορία της Πολιορκίας της Λισαβόνας", (1989), "Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον" (1991), "Περί τυφλότητος" (1995), "Όλα τα ονόματα" (1997), "Η σπηλιά" (2001), "Ο άνθρωπος αντίγραφο" (2003), "Περί φωτίσεως" (2004). Πέθανε σε ηλικία 87 ετών στο νησί Λανθαρότε, στα Κανάρια Νησιά, στις 18 Ιουνίου 2010.