Πειραιάς 1834-1912
Ο Πειραιάς αναφέρεται συνήθως ως λιμάνι. Ειδικότερα, ο Πειραιάς του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού -ο Πειραιάς της μεγάλης ευημερίας και της ακμής- σημειώνεται κυρίως για τη βιομηχανική του ανάπτυξη. Όμως, το επίνειο της Αθήνας ήταν μια πόλη που έσφυζε από ζωή, ένα ολοκληρωμένο αστικό κέντρο με δυναμισμό σε όλους τους τομείς, εντούτοις διαφορετικό από τα υπόλοιπα περιφερειακά, χάρη στη γενναιοδωρία των γεωγραφικών και των γεωμορφολογικών του συντεταγμένων, αλλά και εξαιτίας της υποταγής του στη μοίρα της πρωτεύουσας Αθήνας -που δεν αποτελούσε πάντα πλεονέκτημα.
Δυσανάλογα προς την πλούσια ιστορία του και τις πολυπληθείς μαρτυρίες, η επιστημονική διερεύνηση και η τεκμηριωμένη καταγραφή των χαρακτηριστικών του νεώτερου Πειραιά είναι περιορισμένες. Το έλλειμα αυτό, σε συνδυασμό με την αυξημένη ευαισθησία της συγγραφέως για τον τόπο της καταγωγής της, αποτέλεσαν τα κίνητρα για την ενασχόλησή της με την ιστορία του τόπου, από τη σκοπιά του χώρου. Τα αποτελέσματα της υπερδεκαετούς διερεύνησης του αντικειμένου περιλαμβάνονται σ' αυτήν τη μελέτη και αφορούν, τόσο στη λειτουργική συγκρότηση και την πολεοδομική εξέλιξη της νεώτερης πόλης, όσο και στην αρχιτεκτονική της ταυτότητα, από τα πρώτα βήματά της, το 1834, μέχρι το 1912, έτος οριακό για την ολοκλήρωση του σημερινού ιστορικού κέντρου της. Το πεδίο της μελέτης έχει αναπόφευκτα διευρυνθεί με την αποδελτίωση και την ερμηνεία των συνιστωσών, που είχαν καταλυτική επίδραση στην παραγωγή του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και καθόρισαν -σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό- την ανάπτυξη και τη διάρθρωσή του.
Ο στόχος αυτού του πονήματος είναι διττός για τον μελετητή του. Από τη μια, η ιστορικότητα και η ποικιλομορφία, ο σημαντικός αστικός πολιτισμός, το ενδιαφέρον πρόσωπο και οι ιδιαιτερότητες αυτού του τόπου, του "άξιου μνείας", ν' απορρέουν και ν' αναδεικνύονται σ' αυτόν μεσ' από τα τεκμήρια. Από την άλλη, το σχεδόν "αθέατο" και η λανθάνουσα απαξίωση αυτού του αξιοπρόσεκτου πλούτου, που σήμερα επικρατούν, να εγείρουν τον ενεργό προβληματισμό του.
Διττός θα είναι και ο απόηχος του βιβλίου αυτού στον απλό αναγνώστη. Μεσ' από τις σελίδες του, ο τελευταίος θα ανακαλύψει τον άγνωστο ή τον ξεχασμένο Πειραιά. Σε δεύτερο επίπεδο, θα του αποκαλυφθεί και ο σημερινός Πειραιάς της εγκατάλειψης.
Δέλτα, Πηνελόπη Σ., 1874-1941
Η Πηνελόπη Δέλτα γεννήθηκε το 1874 στην Αλεξάνδρεια. Εκεί έζησε τα παιδικά και νεανικά της χρόνια σ' ένα αρχοντικό οικογενειακό περιβάλλον, αυστηρά πατριαρχικό, με έντονες τις πατροπαράδοτες ελληνικές αρχές και συνήθειες. Με δασκάλους στο σπίτι, απέκτησε γενικές σχολικές γνώσεις και έμαθε ξένες γλώσσες και "ελληνικά" που τα αντιπάθησε, επειδή τα βιβλία ήταν γραμμένα στην καθαρεύουσα. Το 1895 παντρεύτηκε το Στέφανο Δέλτα, με το οποίον απέκτησε τρεις κόρες. Το 1916 η οικογένεια Δέλτα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ο κοινωνικός και ο φιλικός τους κύκλος ήταν οι πιο καλλιεργημένοι λογοτέχνες, εκπαιδευτικοί και σκεπτόμενοι άνθρωποι του καιρού τους, αλλά και σπουδαίες πολιτικές προσωπικότητες, όπως ο Ελ. Βενιζέλος και ο Νικ. Πλαστήρας. Τόσο στους Βαλκανικούς πολέμους, όσο και στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο, η Πηνελόπη Δέλτα προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες, περιθάλποντας πρόσφυγες και τραυματίες. Η ίδια υπέφερε από παράλυση, που είχε αρχίσει από το 1925, και είχε γίνει ολική προς το τέλος της ζωής της. Ίσως η πάθησή της αυτή, σε συνδυασμό με το πλήγμα που της προκάλεσε η είσοδος των γερμανών στην Αθήνα, να την οδήγησαν στην απελπισία : Αυτοκτόνησε στις 2 Μαΐου του 1941. Η Πηνελόπη Δέλτα υπήρξε σπουδαία συγγραφέας. Έχουν περάσει 60 και περισσότερα χρόνια από τότε που έγραψε τα βιβλία της για παιδιά. Κι όμως, αυτά τα βιβλία εξακολουθούν να ενθουσιάζουν τους μικρούς αναγνώστες, με τη ζωντάνια τους, τις συναρπαστικές τους περιπέτειες, και τις γλαφυρές περιγραφές ιστορικών γεγονότων.
